Johan van Boven Dossier 24 feb 2018, 05:01

Leestijd: 8 minuten

De Moeder Teresa van plotselinge miljonairs

Bea Post helpt al 28 jaar winnaars van de Postcode Loterij de eerste hobbels op de nieuwe weg van de rijkdom te nemen. „Sommige mensen hebben moeite om ineens over heel veel geld te beschikken.”

Daar sta je dan, met een enorme cheque in je handen. Heel Nederland kijkt mee hoe de champagne wordt ontkurkt omdat jij de PostcodeKanjer hebt gewonnen. Een kersverse miljonair, gepresenteerd voor de ogen van talloze tv-kijkers. Ook het hele dorp of de wijk is direct op de hoogte van het bedrag dat op je rekening wordt gestort. Confetti, polonaise en een microfoon onder je neus. En natuurlijk felicitaties. Want als je wint, heb je vrienden.

Het is niet eenvoudig om vanuit het niets stappen te zetten in die nieuwe wereld. Een wereld waarin je je plots geen zorgen meer hoeft te maken om geld. Of in ieder geval niet over het gebrek daaraan. Want wie ineens barst van de centen, krijgt een hoop andere vraagstukken op zijn bord. Bij de Postcode Loterij ontfermt Bea Post (63 jaar) zich over de prijswinnaars. Aan de hand van kernwoorden legt ze uit hoe ze te werk gaat.

Het begin

Deze functie heb ik zelf gecreëerd. De Postcode Loterij bestaat 28 jaar en ik werk hier sinds het begin, toen de prijzen nog niet zo achterlijk hoog waren. De maandelijkse hoofdprijs was 100.000 gulden. Ik kwam bij Greenpeace vandaan, waar ik het ledenbestand had gedigitaliseerd. De Postcode Loterij vroeg mij in 1989 of ik de automatisering op me wilde nemen. Dat 60 procent van het geld naar goede doelen ging, sprak me heel erg aan. Bij Greenpeace was ik eigenlijk alleen maar bezig geld op te halen, zodat we actie konden voeren. Toen de Postcode Loterij belde, leek het me leuk om juist geld weg te mogen geven.

Op een gegeven moment kwamen we met de loterij op televisie en de prijzen werden alsmaar groter. In 1992 reikten we voor het eerst 1 miljoen gulden uit. Het was heel heftig, want dat was in Nederland nog nooit eerder gebeurd. Het verliep dan ook heel anders dan ik van tevoren dacht: we bellen aan, vieren feest, klaar! Want het is toch heel leuk om zo veel geld te winnen? Maar toen ik daar stond, zag ik de verschillende emoties door de ruimte vliegen. De dame die het geld won was eigenlijk meer onder de indruk van de cameraploeg en dat onze ambassadeur Henny Huisman bij haar op de bank zat. Ze had geen idee meer waarom Henny Huisman daar eigenlijk was. Toen ik buiten stond voelde het niet lekker. Ik ben terug naar binnen gegaan en heb een tijdje bij de winnares gezeten. Uiteindelijk gaf ik mijn visitekaartje met de mededeling dat ze me altijd mocht bellen. Dat was duidelijk niet aan dovemansoren gericht, want ze heeft me heel vaak gebeld. Ook de volgende winnaars deden dat. Toen ben ik naar de directie gestapt om te zeggen dat we onze deelnemers in de kou laten staan. Stort je maar lekker op die mensen, zeiden ze. Ik had geen zin om me in allerlei financiële zaken te verdiepen, maar ik was geïnteresseerd in de menselijke zijde van het verhaal. De psychische kant. Ik mocht de hulp inschakelen van accountantsbedrijf PWC voor het financiële verhaal en ik mocht me met de emotionele kant bezighouden.

Luisterend oor

Ze hebben niemand om écht mee te kunnen praten. Als ze ergens mee zitten, vinden ze al heel snel dat ze niet zo moeten zeiken. Je hebt toch geld gewonnen? Als je er niets mee kunt, geef je het maar aan mij. Dat zijn standaard antwoorden die winnaars krijgen. Die mensen voelen zich niet serieus genomen. En het is natuurlijk ook geweldig om veel geld te winnen. Maar je moet wel sterk in je schoenen staan en weten wat je ermee doet. Hoe ga je met je familie en vrienden om? De een doet dat zonder twijfels, maar de ander heeft daar best moeite mee. Vroeger kwam je één keer op de buis en dan was het klaar. Nu blijven overal foto’s en video’s online staan. We vragen altijd netjes toestemming om met een cameraploeg op bezoek te komen. Willen mensen dat niet, dan gebeurt het ook niet. Dat komt vaak genoeg voor. Maar door de opkomst van social media weet iedereen binnen een mum van tijd dat iemand miljonair is geworden. Voor je het weet duiken er oude vrienden op die geld nodig hebben.

Veel geld betekent niet dat je zorgen voorbij zijn. Ik sprak laatst een winnaar van wie de partner was overleden. Zij had uiteraard liever de periode van vóór het winnende lot terug dan dat ze het geld hield. Maar rijkdom geeft je natuurlijk wel veel vrijheid. Je hoeft je bijvoorbeeld geen zorgen meer te maken over je pensioen. Of over de eindafrekening van gas, water en licht. Of over de huur van het huis.

Ik ben er altijd bij als de cheque wordt uitgereikt. Dat is heel belangrijk om een vertrouwensband op te bouwen. Ik heb het een keer niet gedaan en toen merkte ik gelijk dat er een afstand was tussen mij en de winnaar. Toen de laatste PostcodeKanjer viel zat ik anderhalf uur voordat de cameraploeg arriveerde al bij die mensen in de woonkamer. Ik heb heel goed uitgelegd wat er ging gebeuren en ik kwam veel over hen te weten. Dan ben ik direct een vertrouwenspersoon. Ik bleef daar in een hotel slapen, zodat ze de volgende dag ook weer een beroep op mij konden doen. Op dat soort momenten probeer ik het gekkenhuis dat ontstaat altijd zo veel mogelijk te beperken. Er zijn ontelbaar veel mensen die de winnaars willen feliciteren, maar ze moeten ook goed hun nachtrust pakken. En ze hebben totaal geen idee wat ze hebben gewonnen. Er staan wel wat getallen op zo’n cheque, maar dat zegt nog niet veel. Het begint pas te dagen als ze bijvoorbeeld de hypotheek op het huis hebben afgelost en er dan nog heel veel geld op de rekening staat. Het duurt soms maanden voordat winnaars beseffen om hoe veel geld het gaat.

Ze kunnen mij blijven bellen zolang ze willen. Het komt vaak voor dat winnaars bedelbrieven krijgen, die handel ik dan af. Of ik help als vrienden om geld vragen, maar ze dat liever niet doen maar wel graag vrienden willen blijven. Dan bel ik even om te zeggen waarom het niet gaat gebeuren.

Verbazing

Het valt mij op dat er heel veel mensen zijn die niet durven te genieten van hun geld. Ik moet ze bijna leren dat ze zonder schaamte het geld mogen uitgeven. Ze spelen mee met een loterij die goede doelen steunt, dus ze hebben een hart van goud. Dan mogen ze toch ook wel van hun prijs genieten? Maar vaak zeggen ze: misschien dat ik ooit nog eens dit of dat ga doen, want dat staat op mijn bucketlist. Dan zeg ik: misschien? Niets daarvan, dat ga je nú doen! Geniet ervan, want het leven is zo betrekkelijk. Misschien ben je er morgen niet meer. Een van de winnaars werd ziek en die heeft al het geld er gelijk doorheen gejaagd. Heerlijk toch? Wie zijn wij om dat tegen te houden?

Ik heb nog nooit mensen zien afglijden, omdat ze ineens heel veel geld hadden. Gelukkig niet, zeg. Ik hoop dat dit voor een deel door mijn begeleiding komt, al kan ik dat niet bewijzen. Maar ik ben er trots op dat wij als Postcode Loterij onze verantwoordelijkheid nemen. De eerste periode betalen wij de financiële begeleiding. Bij ons gaat PWC met de winnaars om de tafel om een gedegen plan te maken. Hoe oud ben je? Wil je een eigen bedrijf beginnen? Wil je het geld met je kinderen delen?

Jackpot

Persoonlijk vind ik het heel jammer als één iemand 90 miljoen euro wint. Wat moet je in godsnaam met zo’n bedrag? Daarom ben ik blij dat het bij ons altijd over de hele postcode wordt verdeeld. Zelf heb ik twee loten en natuurlijk zou ik best een prijs willen winnen, maar dan niet zo’n hoog bedrag. Dat meen ik echt. Een goed pensioenpotje zou ik al blij mee zijn. Mócht ik miljonair worden dan hoef ik in ieder geval geen hulp in te schakelen. Ik heb genoeg opgestoken van alle winnaars die mij voor zijn gegaan. Ik ben blij dat het met de meeste winnaars heel goed gaat. Met de dame die in 1992 een miljoen gulden won gaat het heel goed. Ze is nog steeds ontzettend blij dat ze dat bedrag heeft gewonnen. Dat geeft mij de meeste voldoening.

Elke zaterdag vind je bij Metro verhalen over spraakmakende zaken. We kennen het, doordeweeks moet alles vlug, maar gelukkig is er in het weekend tijd om lekker lang te lezen over opzienbarende onderwerpen. Boeiend? Absoluut! Schokkend? Soms. Confronterend? Misschien. Interessant, met een knipoog en vanuit meerdere perspectieven belicht? Altijd!

Ditmaal: Rijk en arm. Hoe is deze kloof ooit ontstaan en hoe gaan we er vandaag de dag mee om?